بیش از 86 نخبه در بانک اطلاعات بنیاد نخبگان استان ثبت نام شده اند که به گفته رئیس این مرکز به دلیل برگزیده شدن اختراعات شان از حمایت هایی برخوردار می شوند اما پای درد دل مخترعان که می نشینی از نداشتن امکانات، سرمایه، کارگاه و... می گویند. از این که سرمایه گذاران هم رغبتی برای اجرای مشارکت و همکاری با آنها ندارند و برای گرفتن وام هم با موانعی مواجه می شوند تا آن جا که گاه مجبور می شوند طرح و ایده خود را در خارج استان عملی کنند گاه هم از ادامه مسیر منصرف شده و ایده هایشان در نطفه خفه می شود.

مخترع «میل سوپاپ بهبود یافته» می گوید: این وسیله به گونه ای طراحی شده که در صورت پاره شدن تسمه به موتور خودرو آسیب نمی رسد.

با استفاده از این قطعه شتاب اولیه خودرو بهتر و مصرف سوختش کمتر است وتاییدیه ایران خودرو، فنی و حرفه ای، دانشگاه صنعتی و همچنین پارک علم و فناوری را هم دارد.

«خاکی» به حمایت های پارک علم و فناوری اشاره می کند که بیشتر معنوی است وجنبه تبلیغاتی دارد برای مثال به منظور حضور در نمایشگاه ها از کمک این پارک استفاده شد و هزینه هایمان کاهش یافت. او حمایت مالی پارک علم وفناوری را تایید وتصریح می کند: این کمک ها جزیی است ودر برابر هزینه های اختراع رقمی نیست. طرح من به مرحله تولید رسیده اما در استان سرمایه گذار ریسک پذیر وجود ندارد و در این زمینه همکاری و مساعدتی نشده است در حالی که توجیه اقتصادی تولید این قطعه، برابر با فروش ایران خودرو است .

وی توضیح می دهد: اگرچه تولید این قطعه توجیه اقتصادی دارد اما سرمایه گذار ندارد و از سوی دیگر از طرف ارگان خاصی هم حمایت نمی شویم.

وی هزینه ثبت و اختراع را زیاد نمی داند اما سنگینی کار در مرحله تولید را این طور عنوان می کند: خرید یک دستگاه 400 میلیون تومان می خواهد به ناچار برای تولید، برون سپاری می کنیم تا قسمتی از کار تولید انجام شود .

وی که در مرحله تولید پایلوت از 8 ماه پیش 120 میلیون تومان هزینه کرده است می افزاید : با این وجود طرح هنوز به درآمد زایی وسود دهی نرسیده است چون تولید بالا ندارد درحالی که نیروی انتظامی، تاکسی رانی و مرکز تحقیقات موتوری کشور از آن استقبال کردند و حتی ایران خودرو هم می تواند این قطعه را روی تولیداتش نصب کند.

او به یک مشکل دیگر اشاره می کند ، ایران خودرو سالانه 100 هزار دستگاه تولید دارد اما تولید این قطعه به دلیل محدودیت سرمایه گذاری به اندازه درخواست آنها نیست.

برای حل مشکل سرمایه گذار« خاکی» و شریکش به بانک ها هم مراجعه کرده اند اما با مانع وثیقه مواجه شده ا ند. او توضیح می دهد: بانک حدود 2برابر رقم تسهیلات، وثیقه می خواهد . برای 100 میلیون تومان وام، صندوق مهر امام رضا پاسخ داده که باید تولید خود را به هزار قطعه درماه برسانیم که خود این کار حدود 500 میلیون تومان پول می خواهد و اگر این توانایی را داشتیم نیازی به 100 میلیون وام نبود. او شرایط دیگر بانک را هم مطرح می کند و می گوید: دراین شرایط 25 میلیون تومان از وام نیز باید نزد بانک بماند . «خاکی» می گوید: به کانون کارآفرینان استان هم مراجعه کردم اما جواب خاصی نگرفتم وگفتند اختراع من جنبه تجاری و بازار مشخص ندارد و نمی توانند روی آن سر مایه گذاری کنند زیرا معلوم نیست که توجیه داشته باشد در حالی که ماهانه با فروش 100 تا 500قطعه 100 میلیون تومان درآمد دارد که بخشی از آن برای هزینه ها مصرف می شود و بقیه را می توان برای توسعه خط تولید استفاده کرد.

او می گوید: راه اندازی خط تولید کامل که همه مراحل را در استان مستقرکند به یک میلیارد و 700 میلیون تومان سرمایه نیاز دارد و در صورت تحقق آن نیاز به وارد کردن سوپاپ خارجی هم نیست.

او بر اعتماد سازی در سرمایه گذاری برای طرح های موفق مخترعان تاکید و تصریح می کند: این اعتماد وجود ندارد و بهانه اختراع بودن و احتمال شکست، جلوی سرمایه گذاری را می گیرد.

او با فروش اختراع خود به ایران خودرو هم موافق نیست چون می خواهد این قبیل طرح ها از استان خارج نشود. «خاکی» از این که به استانداری مراجعه کرده و وعده حمایت درحد حرف بوده، اظهار تاسف می کند.

نماینده اداره ثبت اختراعات کشور در استان مخترعان را در مراحل ثبت راهنمایی می کند. «حمید لطفی» می گوید: ثبت اختراع بستگی به یکسری اما واگر ها دارد و زیاد قانون درستی بر آن حاکم نیست . روز به روز شرایط تغییر می کند و بستگی به اتفاقاتی دارد که در آن زمان رخ می دهد واین عوامل در روند ثبت و همچنین تجاری سازی اختراع تاثیر دارد. وی توضیح می دهد: فقط یک اداره ثبت در کشور وجود دارد که در تهران مستقر شده و به طور معمول هر مخترع باید حداقل 3 بار به تهران برود و برگردد درحالی که این کار برای دانشجویان ودانش آموزان سخت و مستلزم هزینه های زیاد رفت و آمد و اقامت است.

او که مجری دفتر مالکیت صنعتی در پارک علم و فناوری استان نیز هست، 14 اختراع در زمینه مکانیک دارد که یکی از آنها نوعی اتصال بین دیوار یا بلوک های سیمانی است . دیوارهایی که از این اتصال برخوردار است 36 برابر نسبت به ضربه و زلزله مقاوم تر است، این سازه در حال تولید و فروش به پیمانکاران است.

وی تصریح می کند: دغدغه مهم دیگر نبود زیرساخت و نیروی فنی برای کمک و مشاوره در استان است که چاره ای جز رفت و آمد به مشهد و در نهایت استقرار در این شهر باقی نمی گذارد بقیه همکاران هم به دلیل نبود بار علمی و امکانات به تدریج از بیرجند می روند.

او برای این حرفش دلیل دیگری هم دارد و می گوید: مخترع از یک طرف به علم و فکر خود اعتماد دارد و می تواند آن راعملی کند اما از طرف دیگر به دلیل نبود زیر ساخت های مناسب صنعتی در استان ، باید به نقاط دیگر کشور مهاجرت کرده وفکر و ایده خود را به صنعت دیگران اختصاص دهد.

«لطفی» تامین زیرساخت های کارگاهی و صنعتی را مهم ترین نیاز مخترعان می داند و ادامه می دهد:شرایط گرفتن وام نیز سخت است. هرچند بانک های عامل ادعای همکاری دارند، اما در عمل عنوان می کنند که تسهیلات شامل ما نمی شود یا این که در حال حاضر نقدینگی ندارند یا هم وثیقه های سنگین می خواهند.

به گفته وی، با این مشکلات ایده های عالی در استان، در مرحله تجاری سازی به خاطر فراهم نبودن زیرساخت و سرمایه متوقف می ماند.

مخترع دیگری که دستگاه بدن سازی ساخته که کار چند دستگاه را به صورت مکانیکی و هوشمند وبا صرف هزینه کمتر انجام می دهد ، مشکل نبود فضای مناسب و منابع مالی را مطرح می کند و توضیح می دهد: برای ساخت وبرنامه ریزی به مکان مناسب نیاز است.

«ایوبی» با اشاره به شرایط پارک علم وفناوری برای استفاده از خدمات می گوید: بنا به گفته مسئولان این محل، باید در یک مرکز رشد ثبت نام کنیم وکار چند درصد پیشرفت داشته باشد تا شاید اتاقی کوچک یا هزینه ای به ما بدهند در حالی که با این شرایط قادر به تولید نمونه هم نیستیم.

او ادامه می دهد: سراغ اسپانسرها هم رفته ایم اما شرایطی دارند که برای ما توجیه ندارد و در کار تولید نمونه ثبت شده مانده ایم درحالی که هزینه اولیه ساخت آن شاید 5 تا 6 میلیون تومان می شود. دستگاه ثبت شده و به تایید پارک علم و فناوری و دانشگاه بیرجند هم رسیده است. در جشنواره سمنان هم تایید داوران را برای تولید انبوه به دست آورده زیرا به نظر آنها اگر این اختراع به تولید انبوه برسد با یک دستگاه، در یک فضای کوچک و حتی خانه و با یک سوم هزینه دستگاه بدن سازی، فضای باشگاهی فراهم می شود.

این مخترع جوان ادامه می دهد: از یک سو از عهده پرداخت وام برنمی آییم و از سوی دیگر در استان، کارگاه تولید لوازم و امکانات ورزشی وجود ندارد و به ناچار باید با شرکت های خارج استان که در این زمینه فعالیت دارند همکار و هماهنگ شویم.

رئیس پارک علم وفناوری استان در پاسخ به مشکلات مخترعان می گوید: بخشی از این مسایل به دلیل جدید بودن کار دراین حوزه و آشنا نبودن با راهکارهایی است که منجر به تولید ثروت و اشتغال می شود البته از قبل هم در منطقه از فرآیند تبدیل دانش به ثروت حمایت نشده و فرهنگ قالب در اشتغال، جذب از طریق استخدام های دولتی بوده است. دکتر «دوستی» معتقد است تا زمانی که این فرهنگ تغییر نکند و به سمت کارآفرینی و اشتغال دانش بنیان از طریق صنایع وابسته به آن هدایت نشود این مشکلات وجود خواهد داشت.

به گفته وی، باید پارک علم و فناوری امکاناتی از جمله فضا داشته باشد در حالی که با توجه به محدودیت ها ، استان نتوانسته از نظر مالی کمک کند و پارک علم وفناوری به تدریج این اقدامات را انجام می دهد. شکل گیری حوزه ستادی قوی در عرصه سامان دهی امور مخترعان و شرکت های دانش بنیان از ملزوماتی است که به این منظور ساخت وساز فضای اداری، ساختمان های چند مستاجره برای استقرار شرکت های دانش بنیان و...در سایت 50 هکتاری پارک علم وفناوری درحال انجام است.

دکتر دوستی در مورد حمایت از نخبگان جواب می دهد: اختراع بخش کوچکی از مسیر اقتصاد دانش بنیان است و اقدام بعدی، تجاری سازی و صنعتی کردن محصول است در حالی که عمده مخترعان نمی توانند فرآیند تبدیل اختراع خود به محصول قابل فروش و تولید انبوه را به پایان برسانند که بخشی از کار به حوزه تجارت بر می گردد. مخترعان ما تجار خوبی نیستند.

وی به تلاش پارک علم و فناوری برای بازاریابی و حل این مشکل اشاره می کند و توضیح می دهد: می خواهیم از طریق برگزاری دوره های آموزشی فضایی برای حرکت درمسیر درست برای مخترعان فراهم کنیم که با این کار بخش نرم افزاری و تجاری سازی معلومات انجام می شود اما در قسمت فضای فیزیکی وبودجه ای مشکل وجود دارد.

وی پیش بینی می کند : فضای کارگاهی و زیرساخت های فنی و تکنیکی کار حدود 2تا 3 میلیارد تومان اعتبار می خواهد از طرفی دربیرجند وبرخی مناطق استان کارگاه های فنی و حرفه ای بدون استفاده وجود دارد که می توان از ظرفیت آنها برخوردار شد. وی عمده مشکل را ناقص بودن زنجیره ایده و تولید می داند و توضیح می دهد: زیرساخت های صنعتی شدن و مطالعات آن در استان وجود ندارد و تامین این شرایط نیاز به بودجه و زمان دارد. وی تصریح می کند: پارک علم وفناوری برای حمایت از مخترعان، بودجه مستقل ندارد واز 2 سال قبل هم اعتباری در این زمینه دریافت نشده است.

به گفته «دوستی»، تاکنون 40 شرکت دانش بنیان برای جذب کمک معرفی شده اند اما این کار، مانند مراحل گرفتن وام فرآیند خاصی دارد . برای مثال صاحب یا صاحبان طرح به معاونت علمی وفناوری رئیس جمهور معرفی می شوند اما باید از قبل برخی شرایط مانند توجیه علمی و اقتصادی طرح را فراهم کرده و از نظر تشکیلات هم شرکت راه اندازی کنند و سابقه پرداخت بیمه را داشته باشند و بعضی کارهای اجرایی را انجام داده باشند.

بنا بر آماری که او دارد تاکنون 40 شرکت دانش بنیان در سامانه پارک علم و فناوری ثبت نام کرده اند که 20 شرکت نوپا و10 شرکت دانش بنیان معرفی شده و موفق به دریافت کمک شدند.

وی درباره مشکل سرمایه برای تولید اولیه وانبوه هم می گوید: دولت یکسری خدمات می دهد اما همیشه عده ای سودجو این خدمات را از مسیرآن منحرف می کنند یا استفاده کرده و باز پس نمی دهند دولت برای جلوگیری از تکرار این مشکل، اعلام کرد هیچ کمکی بلاعوض نیست و خدمات به صورت تسهیلات است اما به شرکت هایی تعلق می گیرد که در مورد آنان اطمینان باشد و حداقل 50 درصد کارشان به نتیجه برسد.

وی تصریح می کند: استان در سال های گذشته 200 شرکت دانش بنیان داشت که حالا 100 مورد آن باقی مانده و پالایش ها نشان داد اختلاف عدد مربوط به مواردی است که منابع مالی را دریافت کرده و بعد جا خالی کردند.

وی می گوید: از این به بعد باید گرفتن ضمانت در دستور کار ما باشد در حوزه دانش بنیان نگاه دولت تغییر کرده و وام زمانی پرداخت می شود که کار شرکت دانش بنیان به نتیجه رسیده باشد و اطمینان از بازگشت سرمایه باشد چنانچه برخی شرکت ها از 40 تا 150 میلیون تومان وام گرفته اند.

او تاکید می کند: بسیاری از مخترعان ما فقط می توانند ایده بدهند اما وارد مرحله تولید نمی شوند.

وی ادامه می دهد: هر فردی توانایی و تا مرحله ای تخصص دارد اما مشکل این است که برخی مخترعان می خواهند همه مراحل از ایده تا بازار را خودشان انجام دهند درحالی که یک فرد شاید همه تخصص و بودجه را نداشته باشد آنها باید یاد بگیرند به صورت خوشه ای کار کنند.

او درمورد نبود رغبت سرمایه گذاران برای فعالیت در طرح های مخترعان هم می گوید: باید توان و جرات سرمایه گذاری در استان را ایجاد کرد .سرمایه گذار باید جرات داشته باشد برای کمک به شرکت های دانش بنیان، سرمایه گذاری کند در حالی که نگاه بخش خصوصی به دستگاه های دولتی است.

رئیس بنیاد نخبگان هم می گوید : بنیاد نخبگان و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور دستگاهی سیاست گذار و حاکمیتی است که براساس قوانین شورای عالی انقلاب فرهنگی حمایت از سر آمدان و نخبگان را بر عهده دارد و براساس یکی از بندهای این قانون مخترعان برگزیده توسط بنیاد حمایت می شوند. دکتر« احمدی زاده» می افزاید: چون درکشور نهاد متولی حمایت از اختراع ومخترع وجود ندارد بنیاد نخبگان هرسال 8 جشنواره اختراعات منطقه ای و ملی فضایی برای معرفی آثار مخترعان و فراهم کردن زمینه حمایت تجاری سازی از آنها برگزار می کند.

وی ادامه می دهد: بنیاد نخبگان برای تجاری سازی ایده های برگزیده نخبگان آنها را وارد مراحل مختلف توانمند سازی می کند و تا 2 سال که محصول خود را به تجاری سازی برسانند از آنها حمایت می کند.

وی به اعطای کمک بلاعوض یا جایزه برگزیده شدن متناسب با نوع اختراع از 700 هزار تومان تا 5 میلیون تومان اشاره می کند و این که در مرحله بعد مخترع باید تعهد بدهد 2 سال در کارگاه توانمند سازی شرکت کند.

وی تصریح می کند: برخی اختراعات صرفه اقتصادی برای جامعه ندارد بنابراین معیار های برگزیده شدن سخت است و فقط اختراع های برگزیده و نه هر موردی حمایت می شوند . با این شرایط به شرکت های نوپا تا 300 میلیون تومان وام داده می شود برخی هم در پارک علم و فناوری مستقر می شوند.

وی در مورد اعتماد سرمایه گذاران به ایده های مخترعان می گوید: اختراع باید برای مردم صرفه اقتصادی و ضرورت داشته باشد ومخترعان باید بر اساس نیازهای جامعه تولید کنند از طرفی انتظار نمی رود که هر مخترعی خودش همه مراحل تجاری سازی را انجام دهد. وی با اشاره به راه اندازی بورس اختراعات در تهران ادامه می دهد: این مخترعان ایده خود را از طریق این بورس بفروشند و وارد قراردادکار، کارگری، وثیقه و بانک و... نشوند وتولید کننده این امور را انجام دهد.

«احمدی زاده» می گوید: صنعت باید متقاضی اختراعات باشد زیرا بنیاد نخبگان تسهیل گر است و نمی تواند به طور مستقیم وارد تولید شود.

وی ادامه می دهد: چنانچه تجهیزات و تولیدات مخترعان خوب باشد می توان از آنها حمایت کرد تا کارشان را توسعه دهند در کشور ما، صنایع بزرگ اعتمادی به بخش های کوچک ندارند زیرا تغییر خط تولیدی یک صنعت بزرگ شاید 50 میلیارد تومان هزینه داشته باشد بنابراین چنین ریسکی انجام نمی دهد مگر آن که مخترع خط تولید چند میلیاردی داشته باشد. به گفته وی، در حال حاضر بسیاری از مخترعان ایده های خود را به شرکت بنز یا شرکت های اروپایی می فروشند.